SARAS NØKKEL

Denne boken bringer oss tilbake til andreverdskrig. Saras jødiske familie blir frakta bort under den kjente oppsamlinga av Jødar i Paris i 1942. Ved en god tanke låser unge Sara litlebroren inn i eit hemmeleg skap. Ho ynskjer alt godt for broren. Ti år gamle Sara forstår ikkje at denne ferda ikkje er ein liten ferie, men eit reint helvete. Sara legger nøkkelen til skapet i lommen, overbevist på at ho snart vil komme heim og redde litlebroren. Denne historiske rassiaen av jødar er seinare kjent som Vél d’Hiv.

Parallelt i boka får me møte Julia, ei amerikansk kvinne gift med ein franskmann og busett i Paris. Ho er journalist og blir bedt om å skrive ein artikkel med bakgrunn frå 60-årsmarkeringen for Vél d’Hiv. Julia blir besett av historier frå denne tragiske hendinga. Ho graver djupar og djupare, finn fakta som ingen aldri har vist om, og personar verda har gløymt fants. Gjennom prosessen snublar ho over Saras gripande historie. Det vises at hennar egen svigarfamilie spiller ein stor rolle i historia. Julia Jarmond blir oppslukt av Saras historie og nye tragediar dukkar opp, men er det for seint å få tilgiving for fortida?

"Saras Nøkkel," gitt ut i 2008

Det har vorte skreve tusentals av historier om andreverdskrig. Ein kan kanskje tru at verda har gått lei av jødeforfølginga og Sachenhausen. Slik er det ikkje med ”Saras Nøkkel,” dette er ein original historie som er gripande og følsam. Forfattaren behandlar sitt stoff med respekt og det blir ikkje lett underholdning, men ein sterk og utrykksfull bok. Dette er ikkje berre ein historie, men en bok som betyr mykje i samfunnet i dag. Den har ingen dødpunkt, men mange nedturar. 

Det er ei trist bok som gjer deg oppmerksam på verkelegheita. Boka er ein av mange viktige element som hjelp oss til å ikkje gløyme fortida. Tatiana de Rosna har skrevet en bok som dei aller fleste kjem til å blir påverka av. Ho skriv seg rett til suksess. Ikkje forhast deg, ta deg god tid og sparles. Det er ein roman som fortener mange lesarar. 

Dramatisk diktning

Sverre Udnæs definerar dramatisk dikting som når to menneske med forskjellige tankar og snakkar forskjellig møtes. Då får du drama.

Det som gjer ein historie til eit drama er måten historia blir fortalt på. Drama er eit verk som vist gjennom det personane seier. Disse hovudpersonane kan ha ulike meiningar, som ofte kan føre til konflikt.

Det me kjennar som det klassiske drama kjem heilt frå antikken. Filosofen Aristotoles beskreiv det greske dramaet i det som kan sjåast som den klassiske komposisjonen.  Hans tankar og hans oppskrift har hatt stor innflytelse på dramatikk i seinare tid.

Noko av det som kjenneteiknar dramatisk dikting er måten stykket er bygd opp på, samt dei tydelige konfliktane. 

I byrjinga vart personane presentert og som oftast også ein konflikt. I sjølve hovuddelen blir konflikten utviklet, og det oppstår eit vendepunkt. Mot slutten blir konflikten løyst. Enten med positive eller negative følgjer. Om avslutninga er negativ kallar me det ein tragedie. Som oftast dør hovudpersonen/ane i tragedie. Om avslutninga er positiv vil de vera ein komedie. 

Om lyrisk dikting

Lyrisk dikning er en av de tre skjønnlitterære hovedsjangerne. Kjennetegn er at diktet har stor betydning, og mye bruk av visuelle virkemiddel og rim, men kan også benytte seg av frie vers uten tydelig rytme og rim. I dette inlegget skal jeg ta for meg de viktigeste punktene om lyrisk dikting. Samt vise til kjente og ikke fullt så kjente lyriske dikt. 

Konsentrasjon

*

Teksten i lyrikk er konsentrert å det er kun de viktigste orda som har fått lov til å være med i diktet. Ofte lager skribentene en skisse over diktet og fjerner ord undervegs. På grunn av den konsentrerte form må leserne gå djupere inn i diktet for å forstå budskapet og handlinga.

I motsetning til episke og dramatiske tekster er lyriske tekster fokusert på et øyeblikk. Det er også ofte et mål for skribentene å få sagt mye med så få ord som mulig.

De korteste dikta må en lese opptil flere ganger, og kanskje langsomt. Målet kan være å få leseren til å oppdage noe nytt på en overraskende måte.

Det visuelle

* 

Ved å sjå på en tekst kan en ofte sjå om det er en fortelling, artikkel eller dikt. I Vanlige prosa er linjene vanligvis skreve heilt ut. Typisk for dikt er mye bruk av linjeskift og små avsnitt. (kallast strofe i dikt)

Det grafiske oppsette er et viktig verkemiddel. Med korte linjer og linjeskift, oppstår det en slags pause i diket som skaper spenning. I det poetiske språket skal en kombinasjon av det visuelle og ord fange opp stemninga i diktet.

STROFE, AVSNITT og LINJEDELING

I stripet badedrakt
 

og ør av dødsforakt


flyr den med hevet spyd
   

midt i sin egen lyd.

et ondt og giftig stikk


det korte øyeblikk


av salig raseri.


Og så er alt forbi.

I dette diktet av Inger Hagerup kan vi se at det er to strofer med korte verselinjer og mye linjedeling.

       I lyrikken kan alle strofene væra delt opp likt, og i samme mønster. Sanglyrikken er oftest komponert slik, da kallest de for avsnitt ikke strofe.

Som sagt påvirker linjedeling et dikt. Leseren stopper opp og leser langsomt. Ofte når dikt blir satt opp på denne måten kallest det for enjambement, det er når en verselinje ikke gjær meining aleine.

Det musikalske    

*

         

Det er mange element som er viktig i lyrikken, noe av det viktigste er musikalitet.  Lyrikk kan kallest for syngende tale. En effekt er rytme og rim, når den same rytmen skjer regelmessig oppstår det en takt. I dikt og rim som er ment for barn er det tatt høgde for mye takt. De fleste rim har lik takt gjennom hele rimet, og slik kan det væra lettere å huske det.

Takt i tekst er en veksling mellom trykktunge og trykklette stavinger. Eksempel er; elle melle, deg fortelle, skipet går ….

Når man leser opp et dikt eller rim på en måte som understreker takten, kaller en det å skandere. Det er ikke bare takten som styrer oss når vi leser opp dikt. Nøkkelorda er tunge ord som vi automatisk understreker.

Vi kan skille mellom takten som er en mekaniske gjentaking med same avstand mellom taktslaga (som i rimet ”elle melle”), og den varierte rytmen som oppstår når vi les opp dikt.

Selv om en ikke kanskje finn en fast takt  i moderne dikt betyr det ikke at den  inneheld rytme. De brukar musikalske klang og rytmeeffekter. Siden de moderne dikta ikke har en fast takt er det mulig å bruke en bestemt takt i visse områder for å få fram en spesiell effekt.

Musikken i er dikt er kontrollert av lyd og lydkombinasjon som blir gjentatt. Rytme skaper forventninger og binder teksten sammen. Når siste ord i første verselinje og siste ord i siste verselinje rimer kaller en det for fullrim. Når orda er plassert sist i verselinjen kalles det for enderim.

Eksempel på fullrim:

Ennå var hun ikkje riktig våken

Ennå husket hun det ikkje riktig

Men hun følte noe deilig viktig

Vente på seg som en sol bak tåken

Gjentakelse og kontrast

*

Ord og linjer som blir gjentatt med jevne mellomrom, skaper en spesiell rytme i en tekst:

           ”Eg går ikkje ut lenger, ei uro er komen over meg, og eg går ikkje ut(..)

           Ei uro er komne over meg. Eg veit ikkje kva det er, men uroa verker i den

           venstre armen, i fingrane.”

                                                                   Fra Jon Fosse: Naustet

I dette romanutdraget skaper gjentakelsene en urolig rytme, og gir dermed et språklig uttrykk for uro. Prinsippet om ”gjentakelse med variasjon” er velkjent fra musikken, men dette er også et virkemiddel som er utnyttet i lyrikken, med gjentakelse av ord og linjer. Gjentakelsene kan understreke en mening, eller de kan gi uttrykk for en sinnsstemning.

På samme måte som gjentakelser kan understreke tematikken i et dikt, kan lam bruk av kontraster/motsetninger også gjøre dette. Forskjellige motiver og bilder kan bli satt opp mot hverandre, som f.eks liv mot død, natt mot dag, stor mot liten, eller før mot nå.

Eks:

”Forhen var han frisør og klippet godtfolks hår.

 Det var ei nok. Nu han av alle huden flår.”

(”Frisøren der blev finansminister”, av Ludvig Holberg)

Poetiske bilder

*

                  Din far han vet det, når han er bedrøvet

                  Hvor lite det skal fingres ved en drøm,

                  Før linjene og rosene og løvet

                  Forvandler seg til fattig silkesøm -!

I denne strofen ser vi at ord som drøm, linjer, roser, løv og silkesøm blir brukt på en uvanlig måte. Dette er et poetisk bilde, i poetiske bilder leses ordene med en annen betydning enn den vanlige. Dermed skapes en ny betydning. De vanligste bildetypene er sammenlikning og metafor.

I en sammenlikning tilhører ikke sammenlikningsleddene det samme betydningsområdet, og ordet som står som en grensemarkør mellom de to områdene:

” Språket er hardt som gamle beksømstøvler” (”På fottøyet”, av Liv Lundeberg).

Her sammenliknes språk og beksømstøvler, det er ord som tilhører to forskjellige betydningsområder, men hva har de til felles? Hvilke egenskaper har beksømstøvlene som også språket kan ha?

I en metafor blir også egenskaper fra to forskjellige områder satt opp mot hverandre. Men i en metafor blir ikke ordet som eller lik brukt, de to betydningsområdene flyter over i hverandre og blir til ett.  Vi får en sammensmeltning av egenskaper og ikke bare en sammenlikning.

I lyrikken er det viktig å skape nye og overraskende bilder, og ikke ta i bruk klisjeer.

I et dikt kan metaforen opptre i de særformene som vi kaller besjeling og personifikasjon.

•              Å besjele er å gi sjel eller menneskelige egenskaper til konkrete, ikke-menneskeligeting, f. eks fenomener i naturen: ” Aftensolen smiler..” Alt som omgir oss, kan besjeles.
•              Å personifisere er å levendegjøre noe som er abstrakt, f. eks en drøm: ” Vent ikke på drømmen om i morgen, kamerat. / Sleng lassoen din rundt hornene på den, / hal inn / og hiv den over ende.”(Kolbein Falkeid).

Poetiske bilder leses i overført betydning, også symbolet. Et symbol er et kulturbestemt bilde som vi legger samme overførte betydning i. F. eks har korset, ankeret og hjerte vært symbol på tro, håp og kjærlighet i mange hundre år. Symbolet er altså ikke originalt, slik metaforen er. Det er sammenhengen bildene blir brukt i, som avgjør om vi oppfatter dem som symboler eller ikke.

For å finne det symbolske i en tekst må vi studere hele teksten og ikke bare enkeltbilder.

  
      
                    

***

Gategutt av Rudolf Nilsen

Jeg kom til verden i en murstensgård

og blev en gategutt.

Og ingen gategutt er født i går.

Han finner tidlig både skyteskår 


og krutt. 



Jeg har en sang, en liten enkel sang:

Jeg er en gategutt. 


Og den har verget mig så mangen gang,

og ofte har den reist sig i sin klang

og skutt.

Den er min tross, den er min tro og drøm:

Jeg er en gategutt.

Og den er hatets sang, en elv i strøm,

og kjærlighetens vise, ung og øm,

til lutt.

Virkemidler i diktet:

 *

Det visuelle

En kan se at dette er et dikt på grunn av det grafiske oppsettet. Det er et strofisk dikt. Diktet er delt opp i tre strofer, med fem verselinjer i hver strofe.

Det musikalske: rytme og rim

Dette er et tradisjonelt strofisk dikt, med fast rim og rytme. I diktet finner man enderim, altså at de siste ordene i en strofe rimer på hverandre. Rim- mønsteret er parrim: For eksempel i strofe nummer en rimer strøm- øm og gang- klang. Det er også brukt gjentakelser. Det blir sagt ”Jeg er en gategutt” i hver strofe.

 Poetiske bilder:

I dikte finner vi bilder om guttens oppvekts: Jeg kom til verden i en murstensgård, og blev en gategutt. Dette sier litt om hvordan gutten har det i dag og hvordan han kom seg ti det stadiet.

REKLAME

Nokre reklamar er kule:

Andre reklamar er ikkje fult så kule eller interessante :

Reklame er skapt for å freiste oss. Seljaren vil at du skal kjøpe det produktet dei reklamerar for. På for eksempel TV3 sendar dei uendeleg mykje reklame. Det er opptil fleire reklamar under ein film. Først og fremst tenar kanalane på dette, men dei som reklamerar tenar også på at folk kjøpar produktet deira.

På grunn av reklamane si store makt er visse reklamar ulovelige i Noreg. Det er ikkje lov å reklamera for alkohol eller andre rusmiddel. Når barn (men også vaksne) ser på reklame, får den deg til å ville kjøpe produktet. På grunn av ”må berre ha det, må berre ha det” teorien, er det ulovelig å sende reklame på leikeprodukt som barbie dokker og leiketraktorar. Det er nok ikkje berre eg som synst reklame pausen er forferdelig kjedelige. Nokre gonger kan ein tenkje at reklame berre er til for å få oss utolmodige, men reklame er ei inntektskjelde for dei fleste TV kanalane, radiostasjonane, sportsbedriftene o.s.v. Eg trur mengda reklame vil auke i framtida, og kanskje ha endå meir betyding for oss. 

Mitt forhold til bilete

Kvar dag er eg innom sider som Weheartit, Facebook, Lookbook og på diverse bloggar. Alle disse sidene inneheld bilete av forskjellige slag. På facebook formidlar ein ofte gjennom bilete. Mange gongar er det slik ein veit kor vennane dine var i går eller kva du eigentleg gjorde i går. Eg synst det er kjekt å både sjå på bilete tatt av andre og å ta fotografi sjølv. Nokre periodar tar eg berre bilete av det eg gjer, tar speilrefleks kameraet  med i selskap og på skulen. I andre periodar tar eig meir arrangerte bilete der eg har bestemt eit motiv og har ein spesiell tanke bak det. Eg elskar kameraet mitt, saman med det har eg ein fridom til å skapa mi eiga verd.

Eg brukar fotografi som ein inspirasjon, ikkje berre til mine eigne bilete, men også som inspirasjon til antrekk, ferie og måltider. Det er omtrent eit år sidan eg fekk høyre om sidene WeHeartIt og Lookbook, nå er eg avhengig. På WeHeartIt finn du inspirasjonsbilete som er vakre å sjå på. Disse ulike bileta gjer noko med meg, dei får meg til å ynskje eg hadde slik som for eksempel kjærasteparet på WeHeartIt. 

Ei kjensle av makt

Kvar dag vakna eg av hans gode armer som strakk seg rundt meg. Han kviskra til øyret mitt: ”I dag skal du vera fryktlaus.” Der låg me, eg med mitt lange lyse hår som tvinna seg rundt oss. Det var aldri nokon som fekk røra håret mitt, då frika eg ut. Eigentleg minte eg meg sjølv litt om tornerose, redda av min eigen prins. Han måtte slita seg gjennom tornebuskar og kratt for å så klatra opp den lange vegen opp til mi verd. No er han her, og ingen skulle ta han frå meg.

Han fortalte meg at eg ikkje ville tilbake til mi gamle verd. Her føltes det ut som om eg sov i hundre år, han sa hundre og ti. Han meinte eg ikkje gjorde noko med livet mitt, kasta det bort. Det var ingenting å gjera, kvar dag satt eg der og såg gjennom takvindauget mitt.

*Eg såg på alle fuglane som flaug så fritt, eg sat der og ynskja eg var like fryktlause som dei. Andre gongar skulle eg ynskja eg var ein sporv, ein slik ein med blått bryst, dei er nydelige. Eg elska eigentleg dette rommet. Om du sit og ser ut lenge nok, legg du merke til at fuglane faktisk snakkar. Når eg tenkjer tilbake burde eg eigentleg kunne forstå ”sporve-språket,” sidan eg sat der heile dagane og beundra livet.

Han klaga over at eg sat på den harde trestolen dagen lang.  Han har rett, han har alltid rett når det handlar om meg. Eg sat der så lenge at ein kunne til slutt sjå merket av rumpa på stolen. Ja, eg sat der dag på dag, månad på månad, rommet vart mindre og mindre, eg sat der heilt til den dagen då han kom.

Han kom som ein vind og blåste porten opp. Han krinsa rundt i rommet før han endeleg traff meg rett i hjarta. Så hardt at eg fall av stolen, på det harde golvbelegget. Eg kunne kjenna korleis brystet mitt dunka. Han gjorde hjarta mitt så varmt at heile kroppen vart ein eldklump. Akkurat der og då forsto eg at alt skulle forandrast. Eg hadde forventninga om at dagane ikkje lenger skulle vera som eit svart hol, men fulle av hans kjærleik og hans mot. Eg måtte fjerna tomheita han hata, slik at han kunne elska heile meg.

*Innerst inne i bakhovudet kjente eg at det var noko gale. Det var ikkje slik det skulle ta for seg, han skulle ikkje berre plutseleg dukke opp. Han var ikkje meint til å vera her. Eg kjente at det var feil, eg måtte hindre han i å komma bakom meg. Han kunne ikkje få nå hit, den einaste delen som var igjen av den verkelege meg.

Varmen hans gjorde meg så sterk som eg aldri har vore. Eg skulle ikkje lenger vera den personen som vart kasta slush på i kvart friminutt, eg var på veg til å byggja eit image som aldri kunne knekkast. Han var til god hjelp, og hans mot smitta over på meg. Eg veit ikkje om det var fordi me alltid var nær kvarandre eller om det skylda rein kjærleik.

Han gjorde livet mitt så mykje enklare. Eg fekk etterkvart venar, sjølv om eg eigentleg ikkje er ein sosial person. Hans personlegdom slått saman med min, vart reine kjettingen. Jonas, Trude, Stian, Marthe, Are og han digga meg. Eg kunne seia akkurat det eg ville, og eg fekk dei til å gjere akkurat det eg ville. Han gav meg råd om korleis eg skulle få det slik eg ville. Eg kjente eg likte tanken på å vera sjef. Eg ville vera den personen han alltid hadde ønska eg var, den person som alle såg opp til og alle ville vera lik.

*Eg måtte få han vekk frå desse tankane, lura han. Eg kunne ikkje la dette gå utover dei einaste personane eg nokon gong har vore glad i. Mi glede var ikkje verdt deira framtid. For min del kunne eg gått  tilbake til krakken framfor takvindauget. Då slapp folk å bekymra seg, dei visste kor eg var, og eg kunne lura meg unna ubehagelige samtalar. Eg kunne ikkje la han påverka meg. Han var det verste som nokon gong har hendt meg, og eg hata han.

Han var den beste hjelpen eg kunne få. Om me var saman med gjengen, kunne han kviskra meg råd om korleis eg skulle få oppmerksamheita. Desse råda virka som skot. Det var som om dei stoppa opp. Alt vart stille, og dei vart som robotar, stemmane deira vart til datatonar og kroppen deira knirka når dei gjekk. Det vart så stille, nett som det er etter torevêr. Ein kunne høyra vinden susa forbi øyret. Han såg gleda i dei unge augo mine, gnisten i det skarpe blikket og armane mine som vart stokkar av hard tre. Eg strålte som aldri før, den kvite huda mi var som silke. Alt var så lett, ingen merka noko fordi ingen torde å seia noko. 

Kvar dag gjekk Jonas, Trude, Stian, Marthe heim og fortalte foreldra at dei hadde falt ned trappa på skulen eller sprunge på ein stolpe. Ingen våga å skylda på meg eller han. Dei møtte opp bak dei gamle skura kvar dag, klare til å byggje vidare på det som var på veg til å verta ein fryktlaus klan.

”Nå er du på god veg til å verta fryktlaus og sterk, bruk dine evner rett. Du skal snart bli berre min, og ingen andre sin,” kviskra han til meg. Eg følte meg på toppen av kloden, og var stolt som ein elefant mamma.

Eg og han møtte Jonas, Trude, Stian, Marthe bak dei gamle skura. Dei stod der som barn, klare til å matast. Berre eg gjentok orda han fortalte meg, gjorde dei det dei fekk beskjed om. Jonas var best til å nappe klede frå Cubus og Top Man, han kjente butikkane ut og inn. Stian var best med knyttneven, så han tok seg av butikkarbeidarane. Det såg så lekkert ut, som i ein einvegs brytekamp. Marthe hadde blitt ekspert på å snike med seg sminke. Trude hadde lært seg triks om lighter og brennstikker, ho var god å ha med på laget. Livet på kamelryggen vart snudd opp ned, no reid eg på ein galopphest. Gjennom byen i ein fart som ikkje kunne målast med noko. Han og eg fekk ikkje skuld i noko. Me regjerte i vår eiga galakse. Og eg og han var snart uadskillelege.

*Han grov seg lenger og lenger inn i meg. Eg kunne føle kor fort eg forsvann. Snart var det over. Snart overlappa han meg. Forandra meg til eit monster av ein person. Eg sakna stolen, fuglane, og dei tomme dagane. Eg hadde gjort mitt, no måtte eg berre la dagane komme. Langt bak alle tankane ynskja eg at nokon fann det ut, og hjalp meg tilbake.

Eg hugsar det var måndags morgon og me vakna til den same rutinen. Han kviskra: ”I dag skal du vera fryktlaus,” medan han heldt rundt meg. Eg reiste meg opp og såg ut i det mørke rommet. Sola hadde endå ikkje stått opp, han hadde vekt meg unormalt tidleg. Stemma hans drog meg med ut i den tomme gata. Eg hadde ei kjensle av at nokon såg på meg, studerte kvar ein bevegelse. Eg kjente ei stikkande smerte i brystet, og for fyrste gong etter å ha møtt han kjente eg ein rar kjensle av bekymring og redsel. Eg vart stressa og bevega meg febrilsk opp og ned gata. Det kjentest ut som om noko vart reven ut frå meg. Eg leita etter stemma hans, men fekk ingen svar. Kor var han?

Skodda låg langs bakken og ein kunne skimte månen midt på himmelen. Gatene var framleis tomme, det var så tidlig at til og med bakaren låg og sov. Eg planla å springe etter han, rett fram, så langt som eg kom, men beina mine var som støypt til asfalten. Ikkje ante eg kor han hadde tatt vegen og eg kjente redselen strøyme på. Eg kunne ikkje la han forsvinne no. Det var no me hadde nådd toppen. Eg såg ut i den ukjente lufta. Utan han, var eg ikkje lenger sikker, eg var vettskremt. Snudde meg rundt og rundt, smerta, angsten og tankane var uuthaldelege. Eg falt saman på asfalten. Der låg eg, skreik etter han, ynskja så inderleg at stemma hans kom tilbake. Utan han var eg berre tomrommet ingen såg. Kroppen min vart kald av den våte bakken. Tankane gjekk så fort at eg nesten ikkje klarte å fanga dei. Der låg eg mitt mellom han og meg, eg hadde to val.  

*Kroppen min hadde forstått det. Kjærleik gjer ein sterk og modig, men han var ikkje kjærleik, han var vondskap. Han omforma fuglane i hovudet mitt til djevlar. Alle delar i kroppen min utanom ein, trudde han var ein person, men no forstod kroppen min det, han var berre han. Ingen annan ein han. Der låg eg, mitt mellom han og meg, og eg hadde berre eit val.

av Ester Alemayehu Hatle februar 2011

Nyttårstale 2011

Første januar, to tusen og elleve: Statsminister Jens Stoltenberg held sin sjette nyttårstale. Mange såg og høyrte på den årlege talen, men det er kanskje ikkje alle som har gjort opp si eiga meining om punkta han tok opp. Statsministeren hadde seks hovudpunkt som handla om alt frå nye pensjonsorningar til Afghanistan.

Statsministeren begynner talen sin med ein kort introduksjon av årets viktigaste jubileum. Det er 100 år sidan Roald Amundsen planta det norske flagget på Sørpolen og sette Noreg på verdskartet. Han brukar denne historiske hendinga til å framheva norsk stoltheit og identitet. Det viste seg at eit lite land kunne utrette store ting. Stoltenberg knyter denne hendinga opp til dagens miljøproblem og om smeltinga av isen rundt Sørpolen. Dette er eit sentralt og viktig tema som handlar om samarbeid.

Stoltenberg samanliknar Noreg i 1911 og Noreg i dag. Me har gått frå å vera eit land som folk ville reisa frå, til eit land som folk vil reisa til. Forandringa av Noreg har vore stor, og det er den eldre generasjonen som har opplevd dette i høgast grad.

Han brukar stor plass til å snakka om dei eldre, om nye pensjonsordingar og om korleis dei eldre må ha omsorg for sine endå eldre foreldre. Han ser på motsetninga til korleis det var før, då dei eldre nesten ikkje hadde pensjonsalder. Den nye pensjonsordninga skal sikra dei gamle den hjelpande handa dei treng. Han poengterer at den nye pensjonsordninga også skal vera til fordel for kvinner og med lågare stillingsbrøkar. Han heidrar kvinnene sitt arbeid opp gjennom åra. 

Som nest siste punkt nemner statsministeren soldatane som har sin teneste i Afghanistan. Han minnes dei falne og hedrar dei som ga sine liv for fred i Afghanistan og for ei tryggare verd. For hundre år sidan var det Amundsen som var helten; i dag meiner han at det er mennene og kvinnene som tenestegjer i Afghanistan som er heltane.

Det siste temaet handlar om kor bra dei siste tiåra har vore trass i krigane i Afghanistan og Irak. I dag er det fleire menneske enn nokon gong som lever i frie samfunn, og fleire hundre millionar menneske har blitt løfta ut av fattigdommen. Som eit eksempel nemner han at talet hiv-smitta har for første gong gått ned.

Kjelde: http://www.regjeringen.no/

Hovudbodskapen til Stoltenberg er forandringane som har skjedd i løpet av det siste hundreåret. Noreg har bygd seg opp til å verta eit rikt land. Eg oppfattar at Stoltenberg vil me skal vera stolte av landet vårt og at me skal vera bevisste på kor stor forandring eit lite land kan gjera. Me skal ha tru på framtida og det som følgjer.

På grunn av den fleksible pensjonsordninga kan feire av dei eldre som har helse til det, fortsette i arbeid. Denne generasjonen har viktige erfaringar som er viktige å halda på. Han meiner at det ikkje berre er olja som gjer Noreg til eit rikt land, men og at  det er menneska i landet som gjer den store skilnaden. Difor skal me ta godt vare på alle. Han endar talen sin med å seia: ”Menneskeheita skapar si eiga historie.” Me har ansvar for å skapa vår eiga framtid.

I byrjinga av talen brukar han historiske fakta som eit sterkt verkemiddel. Med dette skapar han gjenkjenning til hendingar me hugsar og lagar ein samanheng med det kjente og det nye. Han brukar visdomsord og utrykk som eit viktig verkemiddel, og det lagar variasjon i talen. Eksempel på dette er: ”Jo fleire i arbeid, jo meir velferd,” og: ”Menneskeheita skapar si eiga historie.”

Talen inneheld store avsnitt der han samanliknar Noreg både med seg sjølv før i tida, og med resten av den store verda. Han seier for eksempel: ”Det som særleg skil Noreg frå de fleste andre land, er at så mange kvinner vel å vera yrkesaktive.” For å få folk til å henge med i talen brukar han struktur. Talen hans er i ei kronologisk og logisk rekkefølgje. Talen er stødig og konsentrert, og han brukar ikkje for mykje unødvendig tid. Det at han er delt opp i mange mindre avsnitt, gjer han meir oversiktleg.

Jens Stoltenberg vel appellative og positive ord, og han gjev oss oppmuntring og motivasjon. Sjølv om talen er basert på fakta, klarer han å gjer den spennande. Den største grunnen til dette er eit variert språkbruk og han unngår gjentaking.

I første omgang kan det verka som om  Jens Stoltenberg berre hendvender seg til godt vaksne. Han tenkjer truleg at det er dei som er hovudmålgruppa. Han bruker over halvparten av talen sin på å snakka om kor mykje betre 2011 kjem til å blir for dei eldre. Stoltenberg seier i talen sin at det er dei gamle som har forandra og vore med på å bygga opp dagens Noreg, men er det ikkje like viktig å nemne dei som skal vera med på å bygga morgondagens Noreg? Han prøver sikkert å framheva kor godt førebilete dei eldre har vore og er for oss unge, men dette burde han ha framheva på ein tydelegare måte. Det verkar som om det meste skal vera til fordel for dei eldre og ikkje for oss ungdom.

Ved å bruke Egil ”Drillo” Olsen som eit ”kjendispopulært” eksempel, prøvar han å visa dei unge kor mykje bra dei godt vaksne har å bidra med. Dette er eit sterkt teikn på at alle punkt i talen er godt gjennomtenkte. Om me unge prøver å lese litt mellom linjene, vil me kunna sjå at mykje av det Stoltenberg nemner, gjeld ikkje berre dei eldre, men også dagens ungdom. Det er viktig at me unge får kunnskap om historia, og om utviklinga som har skjedd dei siste 100 åra. Dette er viktig forståing både for unge og for eldre.

Eg synest det er bra at statsministeren poengterer det positive i det meste, til og med Afghanistan og Irak. Me høyrer dagleg om ufred, fattigdom og livstruande sjukdommar. På nyheitene er det stadig det negative som blir lagt vekt på. Det er godt å høyra positive sider av slike saker, og me treng å vita at verda faktisk vert ein betre plass å bu.

Eg synest det er flott at Stoltenberg tek med miljøutfordringane og legg vekt på at me som er eit lite, land kan gjera ein stor skilnad. Med talen sin klarer han å oppmuntra oss til å forsetja å bruka pengar på å utrydde fattigdom, til hiv- forsking og ikkje mist til kamp for miljøet.

I tillegg til dette har historikarar og politiske kritikarar har kome med påstandar om lite historiekunnskap hos Stoltenberg: Det stemmer ikkje at Noreg var eit av dei fattigaste landa i byrjinga av 1900-talet, slik han legg til grunn for talen sin.